Museumstuk - juk

Janny Lock

Het dragen van een volle emmer melk was voor de boer en boerin een zwaar werk. Om evenwicht te krijgen, werd aan iedere arm een volle emmer in de hand gedragen. Al vroeg in de geschiedenis werd naar een manier gezocht om dit zware werk makkelijker te maken. Dat werd het juk. Al in de 13e eeuw werd het woord 'juk' gebruikt als trekwerktuig voor dieren. In 1599 komt het woord in het woordenboek van Kiliaan voor en in 1726 wordt het omschreven als 'draagwerktuig voor mensen'.

Museumstuk: Juk

Het gereedschap zoals het door boeren werd gebruikt is van hout. In de ronde uiteinden werd een gat gemaakt om het touw of de ketting door te halen. Aan de ketting of het touw werden haken bevestigd om de emmers aan te hangen. In het midden was een groter, vlak stuk, waarin een uitsparing was gemaakt, die paste om de nek en op de schouders. In de emmers werd veelal melk vervoerd. Er waren boeren die er zelfs volle melkbussen mee naar de kant van de weg brachten om daar opgehaald te worden. Hoewel het werk comfortabeler was dan het dragen aan beide armen moest je er wel sterke schouders voor hebben.

Tegenwoordig wordt het juk als werktuig niet of nauwelijks meer gebruikt. Het komt nog wel voor in uitdrukkingen, maar heeft dan een andere betekenis. Een voorbeeld hiervan is 'het juk afwerpen'. Dat is een uitdrukking die vaak wordt gebruikt als een land zich bevrijdt van een vijand. Tijdens een onderdrukking wordt de term 'onder het juk zuchten' gebruikt.

Het woord juk wordt in die betekenis, ook in de Bijbel, meerdere malen gebruikt. Een oud kinderliedje verwijst ook naar een juk. Het is het liedje 'twee emmertjes water halen, twee emmertjes pompen. Meisjes op de klompen, jongens op een houten been, loop maar door mijn straatje heen' enz. Wonderlijk hoe een kinderliedje herinnering kan geven aan een boerenwerktuig. Het liedje werd gezongen en met een groepje tijdens de pauze op het schoolplein gespeeld. Hoe gewoon was het dat, tegelijk met die twee emmertjes water, aan het juk werd gedacht. Het was zo normaal in die tijd.

Bronnen:
Mondeling, Gerie Lock-Baardman.
Diverse auteurs: Etymologisch woordenboek van het Nederlands.

Museum Het Reghthuys

Dorpsstraat 10
3381 AG Giessenburg

Vacatures

Wij zoeken bestuursleden. Onze vereniging is op zoek naar een conservator en een bestuurslid PR en communicatie. Kom jij ons team versterken? Kijk hier voor meer informatie.

Openingstijden

woensdag- en zaterdagmiddag
13:30 uur tot 17:00 uur
groepen op afspraak

0184 65 28 72
bgg secretariaatgvgs@gmail.com

Museumstuk

De Alblasserwaard was een heerlijk terrein voor de landbouwmechanisatie. En dat zien we terug in ons museum. Toen boeren in andere gebieden in Nederland nog met de hand werkten, kwamen bij ons al de eerste machines. > Lees verder

Volg ons ook op Facebook

Fotobank

Honderden historische foto's van onze dorpen in de Fotobank. Het aantal groeit nog steeds! > Lees verder